Karcinom grkljana je najčešći karcinom glave i vrata. U Crnoj Gori broj novootkrivenih karcinoma larinksa na godišnjem nivou se kreće od osam do 10 slučajeva na 100.000 stanovnika. Karcinom larinksa se češće javlja kod osoba koje konzumiraju duvanske proizvode, veće količine alkohola i koje su u svom životnom i radnom prostoru izložene štetnim isparenjima i gasovima. I nasledni faktori imaju određenu ulogu u pojavi bolesti. Takođe, stres i pad imuniteta daju doprinos češćoj pojavi ovog oboljenja.

– Značajno je reći da se ovaj karcinom češće javlja kod muškaraca, ali da se taj odnos koji je nekada iznosio i do 10 oboljelih muškaraca na jednu ženu danas promijenio te da danas više od 20 odsto oboljelih čine žene, zbog štetnih navika, konzumiranja duvanskih proizvoda, alkohola... – objašnjava zdr Vladimir Pavićević, specijalista ORL.

Da li je bolest ograničena starosnom dobi ili se može javiti kod svih? Može li se prouzrokovati načinom života (pušenjem, alkoholom...)?

– Karcinom larinksa se najčešće javlja u dobi od 50 do 64 godine, ali se može javiti i kod svih starosnih grupa iznad 38 godina, a nekad i ranije. Faktori rizika za ovu bolest predstavljaju štetne navike (konzumiranje duvanskih proizvoda, većih količina alkohola, izloženost štetnim gasovima, isparenjima itd.)

Koje vrste karcinoma se mogu javiti u grlu? Da li možemo odrediti tip karcinom prema lokalizaciji?

– U larinksu se najčešće javljaju karcinomi porijekla epitela, a znatno ređe karcinom porijekla žljezdanog epitela i vezivnog tkiva. Tip karcinoma se određuje patohistološki – prema ćelijskoj strukturi i diferencijaciji, a prema lokalizaciji se tumori morfološki dijele na određene regione larinksa.

Da li su simptomi različiti kod različitih kancera? Koliko se brzo na osnovu simptoma može otkriti kancer?

– Simptomi su različiti u zavisnosti od toga koji je region larinksa zahvaćen. Na osnovu simptoma se relativno brzo mogu otkriti karcinomi koji zahvataju glasnice ili strukture blizu glasnica, zbog pojave promuklosti, međutim karcinomi koji zahvataju strukture udaljene od glasnica se teže otkrivaju jer su ti simptomi blaži i relativno česti kao što su osjećaj stranog tijela u grlu, povremeni bolovi i drugo i mogu dugo ostati neotkriveni.

Koji su najčešći simptomi kod kancera grla?

– Najčešći simptomi karcinoma larinksa su promuklost u dužem trajanju, bol u grlu i vratu, osjećaj stranog tijela u grlu, otežano gutanje, uvećanje limfnih čvorova na vratu, kašalj praćen krvavim ispljuvkom, neprijatan zadah, otok na vratu, otežano disanje.

Kako se postavlja dijagnoza? Kada se radi laringoskopija?

– Dijagnoza se postavlja otorinolaringološkim pregledom kojim se utvrđuje stanje larinksa i njegova pokretljivost. Ukoliko je potrebna dodatna dijagnostika vrši se pregled od strane fonijatra i endovideostroboskopija koja daje detaljan uvid u strukturu i pokretljivost glasnica. Ukoliko se posumnja da se radi o malignoj bolesti metoda izbora je laringomikroskopija kojom se u opštoj anesteziji uradi pregled larinksa pod mikroskopom i po potrebi uradi biopsija. Naravno, sve ovo prati u određenim fazama i radiološka dijagnostika - UZ, CT, MR vrata i okolnih struktura da se utvrdi eventualna proširenost bolesti.

Može li se izliječiti karcinom grla?

– Karcinom grla se može liječiti. U zavisnosti od stadijuma, proširenosti i same biologije tumora zavise i rezultati liječenja. U značajnom broju slučajeva rezultati liječenja su vrlo dobri.

Da li je uvijek neophoda hirurška intervencija?

– Hirurška intervencija nije uvijek neophodna. U zavisnosti od stadijuma, a radi očuvanja funkcije larinksa (govor, disanje) treba naglasiti da i radioterapija daje dobre rezultate. Međutim kod uznapredovalih karcinoma hirurgija je metoda izbora, a nakon nje se po potrebi, u skladu sa protokolima sprovodi radio terapija. U određenom broju slučajeva i hemoterapija ima svoje mjesto u liječenju karcinoma larinksa.

Da li se zračna ili hemio terapija prepisuju pre ili postoperativno?

– Zračenje (radioterapija) i citostatici (hemoterapija) se češće primjenjuju postoperativno, međutim u određenim slučajevima mogu se primijeniti i preoperativno, u cilju smanjenja tumora i metastaza.

U kojim slučajevima se odstranjuje veći dio grkljana, govorni aparat?

– Veći dio larinksa, odnosno kompletan larinks se odstranjuje u slučajevima kada je najveći dio larinksa zahvaćen tumorom i kada se ne mogu raditi parcijalne laringektomije koje imaju za cilj očuvanje određenih djelova i funkcija larinksa.

Može li se sačuvati govor?

– Funkcija govora se može sačuvati u slučajevima kada je manji dio larinksa zahvaćen tumorom i kada se rade parcijalne laringektomije, odnosno uklanjanje određenih manjih djelova larinksa zahvaćenih tumorom.

Da li od veličine kancera zavisi brzina širenja metastaze?

– Brzina širenja karcinoma putem metastaza ne zavisi samo od veličine tumora, već i od same diferencijacije i biologije tumora kao i od opšte i specifične otpornosti organizma.

Može li se karcinom grla prevenirati?

– Karcinom larinksa se može prevenirati i jedna od najvažnijih uloga zdravstvenog sistema je edukacija stanovništva u cilju izbjegavanja štetnih navika i njegovanja zdravih stilova života. Izuzetno je značajno izbjegavanje pušenja i samog boravka u zadimljenom prostoru, kao i izbjegavanje boravka u prostoru sa štetnim gasovima i isparenjima, kao i konzumiranje većih količina alkohola.

Da li se malignitet grkljana može raširiti na ostale organe?

– Karcinom grkljana kod širenja bolesti, kao i svi karcinomi daje metastaze. Bolest se prvo širi preko regionalnih limfnih čvorova, a onda dalje u pluća i druge organe. Zbog toga se sprovodi opsežna dijagnostika da bi se utvrdilo u kojem stadijumu se bolest nalazi, kako bi se sprovelo najoptimalnije liječenje.

D.T.

---

Prednosti i nedostaci rehabilitacionih metoda
Koja od metoda rehabilitacije glasa i govora se najviše koristi: govorne proteze ili elektrolarinks?

– Kada je u pitanje govorna rehabilitacija laringektomisanih pacijenata, kod nas se najčešće primjenjuje učenje ezofagusnog govora i rezultati su dosta dobri, a što u velikom zavisi od motivacije i upornosti pacijenata. Govorne proteze i elektrolarinks su takođe metode govorne rehabilitacije koje imaju i svoje prednosti, ali i nedostatke. Pacijenti sa ugrađenim govornim protezama imaju dobar kvalitet glasa ali je održavanje higijene i čistoće samih proteza nešto zahtjevnije. Glas koji imaju pacijenti koji koriste elektrolarinks je nešto drugačiji odnosno „robotizovan”, te se razlikuje od prirodnog govora. Međutim, ono što je najvažnije to je da se ovim pacijentima omogući solidna komunikacija na bilo koji od ova tri načina.



”Jedna od najvažnijih uloga zdravstvenog sistema je edukacija stanovništva u cilju izbjegavanja štetnih navika i njegovanja zdravih stilova života


Nespecifični simptomi   često prikriveni
Postoje li prikriveni simptomi kancera grla?

– Prikriveni simptomi postoje, kao što smo rekli, naročito u slučajevima kada se tumor nalazi u regionu iznad ili ispod glasnica, pa se iz tog razloga ne javlja promuklost kao najkarakterističniji simptom. Tada je simptomatologija nespecifična, obično pacijent duže vremena ima osjećaj stranog tijela u grlu, neodređene bolove, diskretno otežano gutanje. Kada se tumor nalazi ispod glasnica, što se dešava u oko pet odsto ovih karcinoma onda je jedan od prvih simptoma otežano disanje. Kada ovi simptomi traju duže od dva mjeseca, potreban je pregled otorinolaringologa da bi se otklonila sumnja na bolest larinksa.